‘સીરિયામાં સત્તાનું સંતુલન બદલાઈ ગયું છે. ISIS આનો ફાયદો ઉઠાવવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યું છે, પરંતુ અમે આવું થવા દઈશું નહીં.’
9 ડિસેમ્બર, 2024ના રોજ અમેરિકાએ એક નિવેદનમાં આ શબ્દો કહ્યા હતા. રશિયા પછી અમેરિકાએ પણ સીરિયાની ભૂરાજનીતિમાં હસ્તક્ષેપ કર્યો. જ્યારે અમેરિકાએ સીરિયામાં હવાઈ હુમલા કર્યા ત્યારે 50 વર્ષ પછી ઈઝરાયલની સેના પણ સરહદ પાર કરીને સીરિયામાં ઘૂસી ગઈ હતી. કુર્દિશ સેના, HTS, સીરિયન નેશનલ આર્મી અને ISIS પહેલેથી જ સીરિયામાં નિયંત્રણમાં છે.
પરંતુ, સીરિયામાં દુનિયાના બે સૌથી શક્તિશાળી દેશો અમેરિકા અને રશિયાનું શું ઇન્ટરેસ્ટ છે, અમેરિકાએ શા માટે સીરિયામાં 75 ટાર્ગેટ પર બોમ્બ ફેંક્યા અને શું ભવિષ્યમાં સીરિયા 5 ભાગમાં વહેંચાઈ જશે. આ વિષય પર છે આજનું એક્સપ્લેનર…
સૌથી પહેલા તો જાણી લો કે સીરિયામાં ગૃહયુદ્ધ ક્યાંથી શરૂ થયું અને અત્યાર સુધી શું - શું થયું?
▶️ 2011માં આરબ સ્પ્રિંગ દરમિયાન સીરિયામાં સરકારનો વિરોધ શરૂ થયો, જે લોહિયાળ સંઘર્ષમાં પરિણમ્યો. કારણ કે સીરિયાના રાષ્ટ્રપતિ બશર અલ-અસદે અલાવાઈ સમુદાયને મહત્વ આપવાનું શરૂ કરી દીધું હતું.
▶️ અસદે પ્રદર્શનકારીઓ સામે કઠોર કાર્યવાહી કરી અને અહીંથી સીરિયામાં ગૃહયુદ્ધની આગ ફાટી નીકળી.
▶️ આ ગૃહયુદ્ધમાં સીરિયન સરકાર કેટલાય ઉગ્રવાદી જૂથો અને અમેરિકા, ઈરાન અને રશિયા જેવા દેશો પણ સામેલ હતા. જેના કારણે 5 લાખથી વધુ સીરિયન લોકો માર્યા ગયા અને લાખો લોકો બેઘર બન્યા.
▶️ રશિયાએ અસદને મદદ કરી અને ગૃહ યુદ્ધને ફેરવવામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી. રશિયન સેનાની મદદથી અસદે પોતાનું શાસન મજબૂત કર્યું.
▶️ 13 વર્ષ પછી એટલે કે 27 નવેમ્બર, 2024ના રોજ સીરિયન આર્મી અને વિદ્રોહીઓ વચ્ચે સંઘર્ષ શરૂ થયો. બળવાખોર જૂથ HTSએ સીરિયામાં અલેપ્પો, હમા, દારા, હોમ્સ અને દમાસ્કસ પર કબજો કર્યો.
▶️ 8 ડિસેમ્બરે સીરિયાના રાષ્ટ્રપતિ દેશ છોડીને રશિયા ગયા હતા. અમેરિકન સૈન્ય અને ઈઝરાયલી સૈન્ય પણ સીરિયામાં ઘૂસી ગયા હતા.
1️⃣ સીરિયા પર હુમલો કરવાથી અમેરિકાને શું ફાયદો?
⏩ રવિવાર, 8 ડિસેમ્બર, 2024 ના રોજ અમેરિકાએ સીરિયામાં ISISના 75 લક્ષ્યો પર લગભગ 140 બોમ્બ ફેંક્યા. ISIS એક આતંકવાદી સંગઠન છે જેણે સીરિયા અને ઇરાકના કેટલાક ભાગો પર કબજો કર્યો છે. અમેરિકાના સેન્ટ્રલ કમાન્ડ સેન્ટકોમના એક અધિકારીએ કહ્યું કે, 'અમેરિકન રાષ્ટ્રપતિના આદેશ પર અમે ISIS લડવૈયાઓ અને નેતાઓના એક મોટા મેળાવડાને નિશાન બનાવ્યા.'
અમેરિકાના એર એન્ડ સ્પેસ ફોર્સ મેગેઝિન અનુસાર, રાષ્ટ્રપતિ બશર અલ-અસદ રશિયા ગયા બાદ ISISએ સીરિયામાં તેની ગતિવિધિ વધારી દીધી છે. અમેરિકન ગુપ્તચર એજન્સીઓ પાસે વિદ્રોહીઓ અને ISISના ગઠબંધનની માહિતી હતી. અમેરિકાએ સીરિયામાંથી આતંકવાદને ખતમ કરવા માટે આ હુમલો કર્યો છે.
સેન્ટકોમના કમાન્ડર જનરલ માઈકલ એરિક કુરિલાએ એક નિવેદનમાં જણાવ્યું હતું કે, ‘એમાં કોઈ શંકા નથી કે અમે ISISને ફરી એકત્ર થવા દઈશું નહીં. સીરિયાના તમામ સંગઠનોએ જાણવું જોઈએ કે જો તેઓ કોઈપણ રીતે ISIS સાથે ભાગીદારી કરે છે, તો અમે તેમને જવાબદાર ઠેરવીશું.’
વિદેશી બાબતોના નિષ્ણાત અને JNUના પ્રોફેસર રાજન કુમાર કહે છે, ‘અમેરિકા દ્વારા સીરિયા પ્રત્યે અપનાવવામાં આવેલી નીતિ પશ્ચિમ એશિયા સહિત સમગ્ર વિશ્વ માટે ખતરનાક છે. પહેલા અમેરિકાએ અફઘાનિસ્તાનને સમર્થન આપ્યું. બાદમાં આ સ્થળ પર તાલિબાન અને જેહાદી દળોએ કબજો કરી લીધો હતો. આવું જ કંઈક સીરિયામાં થઈ રહ્યું છે. અમેરિકાએ નિવેદન જારી કરીને કહ્યું કે આ એક તક અને ખતરો બંને છે. અમેરિકા અસદની સત્તાના અંતને એક તક તરીકે અને બળવાખોર જૂથોના કબજાને જોખમ તરીકે જોઈ રહ્યું છે. જો કે આનાથી અમેરિકાને કોઈ મોટો ફાયદો મળતો નથી.’
2️⃣ સીરિયા માટે રશિયા પણ મેદાનમાં, અસદને આશ્રય આપવાનો અર્થ શું?
⏩ 9 ડિસેમ્બરના રોજ રશિયાએ અલ-અસદને આશ્રય આપવા અંગે સત્તાવાર નિવેદન બહાર પાડ્યું. ક્રેમલિનના પ્રવક્તા દિમિત્રી પેસ્કોવે કહ્યું, 'રશિયન રાષ્ટ્રપતિ વ્લાદિમીર પુતિને સીરિયાના રાષ્ટ્રપતિ અસદને આશ્રય આપવાનો નિર્ણય કર્યો છે.'
જોકે, તેમણે અસદનું લોકેશનજાહેર કર્યું નથી. મીડિયા રિપોર્ટ્સ અનુસાર, અસદ અને તેનો પરિવાર 8 ડિસેમ્બરે રશિયાની રાજધાની મોસ્કો પહોંચ્યા હતા.
રાજન કુમાર બતાવે છે કે,
“રાજકીય અને વ્યૂહાત્મક દૃષ્ટિકોણથી રશિયા માટે સીરિયા ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. સોવિયત સંઘના સમયથી રશિયાનું સીરિયામાં સૈન્ય મથક છે. 2015માં જ્યારે અલ-અસદની ગાદી જોખમમાં હતી, ત્યારે રશિયાએ સૈનિકો મોકલીને અસદને ટેકો આપ્યો હતો. જો રશિયાએ આવું ન કર્યું હોત તો અસદનું શાસન ખતમ થઈ ગયું હોત.”
મધ્ય-પૂર્વ બાબતોના નિષ્ણાત અને ઓબ્ઝર્વર રિસર્ચ ફાઉન્ડેશન (ORF)ના સાથી કબીર તનેજાનું માનવું છે કે, અસદને આશ્રય આપવામાં રશિયાને કોઈ ફાયદો નથી. તે કહે છે, 'અસદ કાં તો તેહરાન જાત અથવા રશિયા. પુતિન પણ તેમને ફરજ તરીકે જોતા હતા. હકીકતમાં, સીરિયા એકમાત્ર એવો દેશ છે જ્યાં રશિયાનું સૈન્ય મથક છે. જો આ બેઝને અહીંથી હટાવી દેવામાં આવશે તો મધ્ય પૂર્વમાં રશિયાની હાજરી પણ ખતમ થઈ જશે.’
3️⃣ શું ઈઝરાયલે અમેરિકાના ઈશારે સીરિયામાં સૈનિકો મોકલ્યા?
⏩ જાણકારોના મતે અમેરિકાના ઈશારે ઈઝરાયલની સેના સીરિયામાં ઘૂસી રહી છે તેનો કોઈ અર્થ નથી. પરંતુ માત્ર ઈઝરાયલ, અમેરિકાનો સૌથી ભરોસાપાત્ર દેશ, સીરિયાની સરહદની નજીક રહે છે. અસદ દેશ છોડીને ભાગી ગયા પછી ઈઝરાયલ માટે આ સુવર્ણ તક સાબિત થઈ શકે છે. કારણ કે ઈઝરાયલ અને સીરિયા વચ્ચેના સંબંધો હંમેશા તંગ રહ્યા છે. બંને દેશો વચ્ચે અનેક યુદ્ધો થયા છે. સીરિયાએ હિઝબુલ્લાહ જેવા ઈઝરાયલના ઘણા દુશ્મનોને આશ્રય આપ્યો છે. જેના કારણે આ દેશ હંમેશા ઈઝરાયલના નિશાના પર રહ્યો છે.
1994ની સમજૂતી બાદ પ્રથમ વખત ઈઝરાયલી દળો સીરિયામાં પ્રવેશ્યા છે. સેનાએ જમીન અને હવાઈ હુમલા કર્યા. ઈઝરાયલની સેનાએ સીરિયાના ગોલાન હાઈટ્સના 10 કિલોમીટરના વિસ્તાર પર કબજો કરી લીધો છે. ગોલાન હાઇટ્સનો આ ભાગ સીરિયા અને ઈઝરાયલ વચ્ચેની સરહદનો બફર ઝોન છે. અહેવાલો અનુસાર, ઈઝરાયલે સીરિયાના આ વિસ્તારોને કબજે કરવાની યોજના ઘણા સમય પહેલા બનાવી હતી.
રાજન કુમારના મતે ઈરાન પર દબાણ વધારવા માટે ઈઝરાયલ માટે સીરિયાના આ ભાગ પર કબજો કરવો જરૂરી છે. ગોલાન હાઇટ્સ પર કબજો કરીને ઈઝરાયલ અહીંથી સીરિયામાં લડી રહેલા કુર્દિશ મોરચાને પણ મદદ કરી શકે છે. જો કુર્દિશ મોરચો મજબૂત બનશે અને ઈરાન સામે લડશે તો ઈરાન હિઝબુલ્લાહને મદદ કરી શકશે નહીં. આ સાથે ઈઝરાયલ હિઝબુલ્લાહને સરળતાથી હરાવી શકશે.
4️⃣ શું રશિયાને મદદ કરવા માટે તુર્કી અને ઈરાને સીરિયામાં હસ્તક્ષેપ કર્યો?
⏩ રોઈટર્સના અહેવાલ મુજબ, 6 મહિના પહેલા બળવાખોરોએ તુર્કિયેને મોટા હુમલાની યોજના વિશે જણાવ્યું હતું. બળવાખોરોનું માનવું હતું કે તુર્કીએ તેમના હુમલા માટે સંમત થયા હતા. કારણ કે તુર્કીએ લાંબા સમયથી વિદ્રોહીઓને સમર્થન આપ્યું છે. તુર્કીના ડેપ્યુટી ફોરેન મિનિસ્ટર નુહ યિલમાઝે આ અંગે એક નિવેદન જારી કર્યું છે. યિલમાઝે કહ્યું કે, ‘અંકારા સીરિયન હુમલામાં સામેલ નથી. તુર્કીએ આ હુમલાની પરવાનગી પણ આપી ન હતી. હું સીરિયામાં સરકારને ઉથલાવી દેવા અંગે ચિંતિત છું.’
નિષ્ણાતોનું કહેવું છે કે એચટીએસ કમાન્ડર અબુ મોહમ્મદ અલ-ગોલાનીએ સીરિયામાં સરકારને તોડી પાડવાની યોજના બનાવી હતી. કારણ કે અમેરિકા, બ્રિટન અને તુર્કી સહિત અનેક દેશો ગોલાનીને આતંકવાદી જાહેર કરી ચૂક્યા છે. તુર્કીએ સીરિયન સરકારનો વિરોધી રહ્યો છે, પરંતુ તેણે ક્યારેય HTSને સમર્થન આપ્યું નથી. તુર્કીને આશા છે કે સીરિયામાં શાંતિથી શરણાર્થીઓના પરત આવવા માટે અનુકૂળ વાતાવરણ સર્જાશે. આ શરણાર્થીઓ 2011માં તુર્કી ગયા કારણ કે બળવાખોરોએ સીરિયામાં યુદ્ધ ચલાવ્યું હતું.
5️⃣ શું અન્ય દેશોની દખલગીરીને કારણે સીરિયાનું વિભાજન થશે?
⏩ રાજન કુમાર માને છે કે સીરિયાનું વિભાજન એકદમ નિશ્ચિત છે. સીરિયાના ભૌગોલિક રાજકીય મુદ્દાને કારણે રશિયા તેના કબજાને વધારવા માગે છે. આવી સ્થિતિમાં અમેરિકા તરફથી પહેલ કરવી જરૂરી છે. તે કહે છે, 'સીરિયાની સ્થિતિ દર્શાવે છે કે તે વિભાજિત થવા જઈ રહી છે. થોડા દિવસો પછી અલાવાઈટ બળવાખોર જૂથો ઉભરી આવશે અને સીરિયાના દરિયાકાંઠાના વિસ્તારોને કબજે કરશે. ઈઝરાયલ પણ પાછળ નહીં રહે. આવી સ્થિતિમાં સીરિયા એક સંયુક્ત દેશ નહીં રહે.’
સીરિયા પહેલેથી જ ઘણા ભાગોમાં વહેંચાયેલું છે. 'સિરિયાના વિભાજનમાં કંઈ નવું નથી. પોતાના ફાયદા જોઈને તુર્કી અને ઈઝરાયલે સીરિયાના કેટલાક વિસ્તારો પર કબજો જમાવી લીધો છે. સીરિયાના મોટા વિસ્તારો પર કબજો જમાવનાર એચટીએસના વડા અબુ મોહમ્મદ અલ-જોલાની છે. જો તેઓ સત્તામાં આવશે તો વધુ ફેરફારો જોવા મળી શકે છે.’
6️⃣ શું સીરિયા ત્રીજા વિશ્વ યુદ્ધનું કારણ બની શકે?
⏩ સીરિયામાં ઘણા દેશોની હાજરી અને દિલચસ્પી ત્રીજા વિશ્વ યુદ્ધનું કારણ બની શકે છે, પરંતુ આ જલ્દી ન થઈ શકે. રાજનના કહેવા પ્રમાણે, 'ભલે દુનિયાના અલગ-અલગ ભાગોમાં યુદ્ધ ચાલી રહ્યું છે અને સીરિયામાં પણ આવી જ સ્થિતિ સર્જાઈ છે, પરંતુ જ્યાં સુધી ભારત અને ચીન જેવા ગ્લોબલ સાઉથના દેશો આવા યુદ્ધમાં જોડાશે નહીં. ત્યાં સુધી વિશ્વ યુદ્ધની સ્થિતિ સર્જાશે નહીં. હકીકતમાં હજુ સુધી ઘણા દેશોનું એવું કોઈ ગઠબંધન નથી બન્યું, જે વિશ્વ યુદ્ધને પ્રોત્સાહન આપે.’
અત્યારે વિશ્વયુદ્ધ થવાની કોઈ શક્યતા નથી. તેઓ કહે છે, 'જો આપણે છેલ્લા બે વિશ્વ યુદ્ધો પર નજર કરીએ તો વિશ્વના ઘણા દેશો અલગ-અલગ મુદ્દાઓ પર બે જૂથોમાં વહેંચાયેલા હતા. અત્યારે એવું કંઈ નથી. ન તો કોઈ ગઠબંધન છે કે ન તો કોઈ મુદ્દા પર કોઈ વૈશ્વિક સંઘર્ષ છે.’
📜 More Articles :-
No comments:
Post a Comment